براین اساس اعضای جی20، از بانک جهانی، اوپک، سازمان جهانی انرژی و سازمان همکاری و توسعه (اوایسی دی) خواستند تا یک بررسی جامع در این زمینه انجام دهند و حاصل آن را برای تصمیمگیری به اجلاس بعدی کنفرانس جی 20 ارائه کنند.براساس این درخواست، گزارش کمیته مشترک اوپک، سازمان جهانی انرژی، اوایسیدی و بانک جهانی در مورد یارانه انرژی در جهان در 81 صفحه به اجلاس وزرای اقتصاد کشورهای جی20 و اجلاس سران در کرهجنوبی در ماه اخیر ارائه شد. با توجه به اجرای قانون حذف یارانهها در کشور نگاهی به این گزارش خالی از فایده نیست.
گزارش مشترک سازمانهای بینالمللی که بررسی وسیعی در مورد یارانه انرژی انجام داده و هر سازمان بخشی از آن را تهیه کرده است، بر این نکته تأکید میکند که تخصیص یارانه و ارزانسازی قیمت انرژی بهمختل شدن بازار انرژی منجر میشود؛ این شرایط موجب میشود که مصرف انرژیهای فسیلی بیش از حد معمول افزایش یابد.
در همه کشورهای جهان، دولتها به بخشهایی در اقتصاد یارانه پرداخت میکنند تا به اهداف اقتصادی، اجتماعی و محیطزیستی دستیابند. یارانهها بهطور معمول در بخش کشاورزی، ماهیگیری و انرژی پرداخت میشود.
یارانه انرژی با هدف جبران فقر انرژی و تأمین شرایطی برای دستیابی افراد به انرژیهای نو پرداخت میشود.هیچ گزارش رسمیای از میزان یارانه انرژی در جهان وجود ندارد. محدودیت و انحراف زیادی در برآورد و ارزیابی میزان یارانه انرژی جهانی وجود دارد. سازمان جهانی انرژی میزان یارانه انرژیهای فسیلی جهان در سال 2008 را معادل 557 میلیارد دلار برآورد کرده است. بررسی این سازمان نشان میدهد که اگر این یارانهها تا سال 2020 بهتدریج حذف شود میزان تقاضای اولیه انرژی در جهان 5/8 درصد کاهش مییابد. همچنین میزان تولید دیاکسید کربن و گازهای گلخانهای 6/9 درصد کاهش مییابد.
براساس این گزارش 37 کشور جهان به مصرف انرژیهای فسیلی یارانه میپردازند. این کشورها 95درصد انرژی یارانهای جهان را مصرف میکنند. مابقی انرژی یارانهای در کشورهایی مصرف میشود که اطلاعات دقیق و قابل اطمینانی از میزان مصرف و قیمت در این کشورها در دست نیست.
یارانه پرداختی به انرژی در جهان در سال 2008 معادل 557 میلیارد دلار بود این درحالی است که این میزان در سال 2007 معادل 342 میلیارد دلار بود؛ این رشد شدید ناشی از نوسان قیمت و تغییر سیاستها در اعمال یارانه بوده است.تا سال 2008 برخی کشورها ازجمله روسیه، هند، اندونزی و چین در سیاستهای پرداخت یارانه انرژی خود تجدید نظرکردند و اصلاحاتی در این بخش انجام دادند. اقدامات این کشورها عاملی است که به کاهش حجم یارانههای پرداختی جهان در سال 2009 منجر شد.کشوری که بالاترین میزان یارانه در سال 2008 را به میزان 101 میلیارد دلار یا نزدیک به یکسوم کل بودجه سالانه پرداخت کرده، ایران است. قیمت پایین انرژی به افزایش میزان یارانه سالانه منجر شده و این بار سنگینی بر بودجههای کشور تحمیلکرده و منجر به اتکا به واردات روز افزون فراوردههای پالایشی شده است.دولت در سال 2010 به این نتیجه رسید که پرداخت یارانه به انرژی را حذف کنند و به این مسئله خاتمه دهند.
آثار حذف یارانه
براساس این گزارش مشترک، حذف یارانههای انرژی نشانههایی به بازار میدهد که حاصل آن مصرف بهینه انرژی و افزایش مصرف انرژیهای نو است.درصورت حذف یارانهها، مصرف اولیه انرژی در جهان تا سال 2020 حدود 5/8درصد کاهش مییابد. این میزان کاهش مصرف معادل مصرف مجموع کشورهای ژاپن، زلاندنو، استرالیا و کرهجنوبی است. حذف یارانه انرژیهای فسیلی تقاضای انرژی جهان را تا سال 2020 معادل 6/5 درصد کاهش میدهد. بخش عمده کاهش تقاضا در بخش حملونقل رخ خواهد داد که معادل یک سوم مصرف انرژی آمریکاست. این مسئله تولید گازهای گلخانهای را تا سال 2020 به میزان 9/6 درصد کاهش میدهد. میزان کاهش تولید گازهای گلخانهای پیشبینی شده نیز معادل تولید مشترک گازهای گلخانهای کشورهای انگلیس، ایتالیا، فرانسه، اسپانیا و آلمان برآورد شده است.در واقع حذف یارانهها سیاستی در جهت تکمیل پیمان محیطزیستی کپنهاگ است.براساس سیاستهای طراحیشده در پیمان کپنهاگ و درصورتی که به دقت اجرا شود تا سال 2020 باید تولید گازهای گلخانهای حدود 70درصد کاهش یابد و اگر کشورهای گروه جی20 میزان یارانههای خود را کاهش دهند میزان تولید گازهای گلخانهای را در این مدت تا 30 درصد کاهش میدهند.
حذف کدام یارانهها
سیاستهای کاهش یارانه برای نفت، گاز مایع و برق باید بادقت بیشتری انجام شود. این نوع انرژیها نیازهای اصلی افراد و طبقات فقیر را تأمین میکنند. با این وجود حذف یارانههای این نوع انرژیها سادهتر از دیگر انواع انرژی میتواند هدف قرار گیرد.
براساس گزارش سازمان جهانی انرژی، امروز در جهان 1/5 میلیارد نفر از برق محروم هستند و نزدیک به 2/5 میلیارد نفر به بیوماس (گازی که از مدفوع دام در مناطق روستایی تولید میشود) بهعنوان انرژی اولیه متکی هستند. براساس بررسی سازمان جهانی انرژی، 11درصد از سهم مصرف یارانه 557میلیارد دلاری جهان در سال 2008 به کشورهایی اختصاص دارد که مردم آنها به انرژیهای جدید دسترسی کمتری دارند، برق رسانی زیر95درصد است و دسترسی به انرژیهای نو زیر 85درصد است.
انواع انرژی، از جمله نفت سفید، گاز مایع و برق بهدلیل نقش مؤثری که در پشتیبانی از نیازهای اساسی افراد فقیر دارند درصورت حذف یارانه نگرانیهایی را دامن میزند که به افزایش فقر این اقشار میانجامد و به زیان این گروههای اجتماعی است؛ بنابراین بهتر است که حذف یارانههای سوخت به سوی سوختهای دیگر از قبیل بنزین، گازوئیل و گازطبیعی هدایت شود چرا که مطالعات متعدد نشان داده که این اقدام از طریق هدف قرار دادن کارایی مصرف، کاهش تقاضا و تولید گازهای گلخانهای مقرون بهصرفهتر است.
تخصیص بودجه صرفهجوییشده
حذف یارانههای سوختهای فسیلی، صرفهجویی بزرگی در بودجه کشورها ایجاد میکند که میتواند در جهت بازتوزیع به خانوارها بهکار گرفته شود.بررسیهای سازمان توسعه و همکاری اقتصادی اوای سیدی نشان میدهد که حذف یارانهها تا سال 2020 به میزان قابل توجهی صرفهجویی در درآمد کشورها ایجاد میکند.برآورد شده که صرفهجویی حاصل در برخی کشورها، معادل 6درصد تولید ناخالص ملی روسیه، 1/8 درصد تولید ناخالصملی هند و0/4 درصد تولید ناخالص ملی چین است.
وجوه آزاد شده میتواند برای کاهش مالیاتهای نادرست اعمال شده در بخشهای دیگر اقتصادی بهکار گرفته شود. برنامههایی که برای پرداخت پول نقد به افراد طرحریزی میشود، وابستگی بسیار زیادی به محیط سازمانی و تواناییهای اداری دولتها و افراد برای اجرای مؤثر دارد. به همین دلیل فقدان شبکههای قابل اطمینان در بسیاری از کشورهای در حالتوسعه به این معناست که این هدف نمیتواند به راحتی به دست آید. موفقیت این برنامه به یک شبکه وسیع، دقیق و هدفمند نیازمند است.
ایجاد چنین ساختاری به سالها زمان نیاز دارد که حتی در نهایت برخی بخشها ممکن است از پوشش آن محروم بمانند؛ در نتیجه حذف یارانههای سوختهای فسیلی در کشورهای در حال توسعه، بدون هزینه در بخشهای رفاهی نیست.برای کاهش تبعات حذف یارانه انرژی راه حل دیگری وجود دارد و آن در برخی موارد پرداخت یارانه به کالاهایی است که مصرف نهایی خانوادههای
کم درآمد است و بهنظر میرسد بهطور عمومی نیازهای این اقشار را بهتر هدف قرار دهند.